Welkom op de website van GVB. We leggen je uit wat een Stolperschwelle is en waarom deze bij de tramhalte Artis/Nationaal Holocaustmuseum is geplaatst.
Maandag 27 januari 2025 hebben Claudia Zuiderwijk (algemeen directeur GVB) en burgemeester Femke Halsema een Stolperschwelle geplaatst bij de tramhalte Artis/Nationaal Holocaustmuseum. Ook bij de tramhaltes Victorieplein en Beethovenstraat komt een Stolperschwelle. We werpen, met deze drie Stolperschwelle letterlijk, een drempel op tegen het vergeten.
Stolpersteine en Stolperschwelle
Stolperschwelle is een ‘struikeldrempel’ en een grotere versie van de bekende Stolpersteine (‘struikelstenen’). Stolpersteine zijn stenen met een messing bovenlaag die in de stoep worden gelegd voor het laatste huis van iemand die tijdens de Tweede Wereldoorlog slachtoffer werd van de nazi’s. Ze herinneren ons aan de slachtoffers. Je ziet ze vaak in de trottoirs van Amsterdam voor huizen waar Joden woonden voor en tijdens de oorlog. Totdat ze moesten onderduiken, zelfmoord pleegden uit angst voor de nazi’s, of werden weggevoerd en vermoord. Een Stolperschwelle is groter en herdenkt hele groepen slachtoffers. Je struikelt niet letterlijk over deze stenen, maar met je hoofd en hart. Zo sta je even stil en herinner je de slachtoffers. De Stolperschwelle bij de tramhalte Artis/Nationaal Holocaustmuseum herinnert ons aan de deportatie van tiendduizenden Joden vanaf deze tramhalte. De struikeldrempels op de drie tramhaltes zijn verzonken in het perron, zodat er geen gevaarlijke situaties ontstaan.
Hollandsche Schouwburg
Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben de nazi’s en hun helpers meer dan 60.000 Joodse inwoners van Amsterdam opgepakt, weggevoerd en vermoord. De overheid hielp de Joodse bevolking toen niet. De Gemeentetram Amsterdam werd gebruikt bij de deportaties. In de Hollandse Schouwburg hielden de nazi’s tussen 1942 en 1943 ongeveer 46.000 Joden gevangen in slechte omstandigheden. Het was een van de plekken in de stad waar mensen werden verzameld voor deportaties.
Vanaf 30 juni 1942 mochten Joden niet meer met het openbaar vervoer reizen. Twee weken later begonnen de eerste gedwongen transporten met trams naar de treinstations. De rest van dat jaar reden de volle trams elke avond en nacht, en soms ook overdag. Trampersoneel mocht ondanks de avondklok ’s nachts rijden. Dit gebeurde op de route van de opgeheven tram 8, maar ook op de routes van lijn 7, 9, 16 en 24.
Wijttenbachstraat, 1943: een groep Joodse mensen wordt in een bewaakte tram van de Hollandsche Schouwburg naar het Muiderpoortstation gebracht. Foto uit het album van amateurfotograaf K.F.H. Bönnekamp. Beeld Verzetsmuseum Amsterdam
Uit facturen blijkt dat het Gemeentevervoerbedrijf tijdens de oorlog ongeveer 900 ritten heeft gemaakt voor de deportatie van Joodse Amsterdammers. Hiervoor werd meer dan 9.000 gulden in rekening gebracht. De gemeente Amsterdam en GVB nemen nu afstand van dat geld. Omgerekend is dit 61.000 euro. Het college van burgemeester en wethouders van Amsterdam heeft dit afgerond naar 100.000 euro. Het Centraal Joods Overleg is gevraagd een voorstel te doen voor de besteding van het geld.