Het college van B&W geeft opdracht aan het NIOD (Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie) tot het verrichten van vervolgonderzoek naar het functioneren van de gemeentelijke organisatie in de periode 1930-1950. De aanleiding vormde de discussie over de betrokkenheid van de Gemeentetram bij de deportatie van Joden uit Amsterdam en over de betrokkenheid van de Sociale Dienst bij wegzending van Joodse arbeiders naar werkkampen. Het NIOD heeft op basis van het vooronderzoek een voorstel voor een vervolgonderzoek opgesteld. Op 27 augustus lag het onderzoeksvoorstel ter kennisname voor bij de commissie Algemene Zaken.
GVB was tot de verzelfstandiging in 2007 onderdeel van de gemeente. Bij het onderzoek wordt ook gekeken naar de rol van de Gemeentetram bij de deportatie van Joden uit Amsterdam. Daarnaast maakt de rol van de Sociale Dienst bij de tewerkstelling van Joden deel uit van het onderzoek. Het onderzoek duurt naar verwachting vier jaar.
Aanleiding onderzoek NIOD
Het integrale onderzoek volgt op een vooronderzoek dat het NIOD eerder deed. De aanleiding was de berichtgeving van de NS over tegemoetkoming van slachtoffers en nabestaanden van de Holocaust. Eind 2018 vroeg GVB om een onderzoek en ging daarover in gesprek met de gemeente. In juli 2019 besloot de gemeente om de bredere context van bestuurlijk Amsterdam te laten onderzoeken. Een integraal onderzoek heeft als voordeel dat de samenhang met gemeentelijke diensten beter onderzocht wordt.
Onderdeel van onze geschiedenis
De directie van GVB beseft dat er nog altijd veel verdriet en pijn is bij overlevenden van de Holocaust en bij nabestaanden van de omgebrachte Joodse Nederlanders. Het verleden van de Gemeentetram tijdens de oorlog is onvoltooid, zolang niet alle feiten en omstandigheden zijn onderzocht. En zolang het handelen tijdens de Tweede Wereldoorlog niet gezamenlijk is verklaard en onderkend.
De geschiedenis van de Gemeentetram is niet los zien van de geschiedenis van de gemeente Amsterdam. Daartoe behoorde het trambedrijf destijds. GVB hoopt dat met dit onderzoek ook de rol van onder meer de Gemeentetram opnieuw doordacht wordt.
Meer informatie
Meer informatie over het bovenstaande is te vinden via het NIOD of op de website van de gemeente Amsterdam (collegebesluit van 30 juni 2020).