De beschikbaarheidsvergoeding en de inzet van medewerkers hebben het openbaar vervoer in Amsterdam draaiend kunnen houden. Dat blijkt uit het jaarverslag over 2021 dat GVB vandaag uit heeft gebracht. Het bedrijf schetst 2021 als een intensief jaar met veel onzekerheid. Het aantal reizigersritten was, net als het jaar ervoor, dramatisch lager dan voor corona. Zonder de beschikbaarheidsvergoeding van de overheid en de flexibiliteit van medewerkers, had GVB geen goede dienstverlening kunnen leveren en in zijn exploitatie ruim 150 miljoen verlies geleden.
Intensief
Het was een intensief jaar, omdat GVB – ondanks corona – verder ging met het vergroenen van de vloot, nieuwe trams en bussen in gebruik nam en ook een nieuw beveiligingssysteem van de metro gefaseerd invoerde. Ook nam het bedrijf het beheer van de railinfrastructuur over van de gemeente Amsterdam en kreeg het bedrijf een nieuwe medeaandeelhouder, de Vervoerregio Amsterdam. Dit alles terwijl GVB de beschikbaarheid van het OV voor reizigers tijdens de coronamaatregelen overeind hield.
GVB ging van lege trams naar volle en weer naar lege in 2021
Forse coronadip in reizigers
Net als in het eerste coronajaar had GVB in 2021 te maken met de helft minder reizigersritten dan in 2019 (133.4 miljoen reizigersritten exclusief de veren, versus 266,8 miljoen in 2019). De pieken en dalen door coronamaatregelen maakten dat GVB van lege naar vollere trams ging en weer terug naar bijna lege trams. Doordat er tijdens de lockdowns weinig tot geen reizigers instapten en toeristen wegbleven, waren de inkomsten uit kaartverkoop laag. Dat het OV kon blijven functioneren, heeft Amsterdam te danken aan de beschikbaarheidsvergoeding van de rijksoverheid (156,9 miljoen). Wel heeft GVB, om operationele kosten te besparen, de dienstregeling met 12 procent ingekrompen vergeleken met vóór corona. Door uitval door ziekte en quarantaine werd er veel flexibiliteit van medewerkers gevraagd.
Trambalie afgezet met linten vanwege corona.
Zonder beschikbaarheidsvergoeding verliesgevende exploitatie
GVB zou, zonder beschikbaarheidsvergoeding voor de exploitatie, 150 miljoen verlies hebben geleden in 2021. Naast haar exploitatiecontract voor het stadsvervoer, heeft GVB twee andere contracten, een contract voor onderhoudswerkzaamheden aan de tram- en metrorails en een apart contract voor de veren. Met name het contract voor onderhoudswerkzaamheden liet een kleine winst zien. Dit maakte dat ook de GVB Holding een kleine plus na belasting overhield van 5,2 miljoen.
Nieuwe Beveiligingssysteem Metro
De introductie van het nieuwe beveiligingssysteem bij de metro heeft in 2021 diverse keren tot stilstand van de metro geleid en daarmee tot overlast voor metroreizigers. Desondanks is GVB er samen met de gemeente Amsterdam en leverancier Alstom in geslaagd CBTC op het gehele metronet operationeel te krijgen. Verder uitstel was ook echt geen optie vanwege de komst van het nieuwe metrotype M7 als vervanging van de oudere metro’s en alle aanstaande verbouwingen en spooraanpassingen rondom Zuidasdok.
Brigitte van den Berg (Stuurgroep IJmond Bereikbaar) heeft de NZK Pont 100 gedoopt.
Groener
In 2021 is gewerkt aan de verdere vergroening van de vloot. In juli is de eerste volledig elektrische Noordzeekanaalpont gedoopt. Het is de eerste van de 5 elektrische vaartuigen die de inmiddels 90 jaar oude, diesel aangedreven ponten gaan vervangen. De vergroening is ook merkbaar voor fietsers en voetgangers in de stad. In 2021 hebben 13 dieselbussen plaatsgemaakt voor schone, elektrische bussen. Met de 44 nieuwe bussen die GVB nu heeft rijden, zijn 5 lijnen volledig elektrisch geworden. In 2022 komen er nog eens 31 elektrische bussen bij. Daarmee ligt GVB op schema om in 2025 grotendeels uitstootvrij te rijden en te varen. De wachtrij bij het aansluiten op het lokale stroomnet is daarbij een grote uitdaging. Hierover is GVB in overleg met de gemeente, Vervoerregio Amsterdam en de netwerkbeheerder.
De elektrische bus aan de oplader op station Sloterdijk.
Herverdeling van taken
Een voor de buitenwereld minder zichtbare ontwikkeling was de nieuwe verdeling van taken en verantwoordelijkheden tussen de gemeente Amsterdam en de Vervoerregio Amsterdam. Tot nog toe waren de aandelen van GVB voor 100 procent in handen van Amsterdam. In de nieuwe structuur, die is ingegaan op 23 december 2021, is de Vervoerregio medeaandeelhouder. GVB is daarnaast niet alleen meer de vervoerder en de ‘aannemer’ die de rails en wissels aanlegt en repareert. GVB is ook de infrabeheerder geworden en heeft hiervoor taken en medewerkers van de afdeling Metro en Tram van de gemeente overgenomen. Dat maakt betere planning en efficiency mogelijk.
Meer dan één aandeelhouder . Vlnr: Marja Ruigrok (VRA), Elferieke van Galen (RvC GVB), Claudia Zuiderwijk (GVB) en Simone Kukenheim (gemeente)
Blik vooruit
In 2021 heeft GVB ook gewerkt aan de herziening van de meerjarenstrategie. Herijken is en blijft nodig door de opstapeling van onverwachte, majeure ontwikkelingen die blijvende impact kunnen hebben op de bedrijfsvoering. ‘Hybride’ werken – deels thuis en deels op kantoor – is naar verwachting in Nederland blijvend geïntroduceerd voor kantoorwerkers. Het woon-werkverkeer komt daardoor naar verwachting de komende 2 jaar nog niet op het niveau van vóór corona. Onbekend is nog hoe het reisgedrag van forensen en ook toeristen zich verder zal ontwikkelen.
Claudia Zuiderwijk licht toe
Claudia Zuiderwijk, algemeen directeur GVB : “Amsterdam groeit fors door en moet autoluwer worden. De vraag naar OV zal daardoor op termijn aantrekken en haalt dan de structurele dip door het thuiswerkeffect weer in. Tussentijdse uitholling van de financiële positie van het OV kan het opvangen van die groei straks gaan hinderen. Ook de fors stijgende energieprijzen hollen die positie uit. We verwachten de komende 1 á 2 jaar overbruggingssteun nodig te hebben.”
Strategie
De strategie van GVB is de komende tijd gericht op kostenbeheersing en –reductie en vergroten van de wendbaarheid van de organisatie. Dit beleid was al ingezet om op een meer marktconform kostenniveau te komen, een voorwaarde voor concessieverlening. Een belangrijk tweede spoor is het zorgen voor een goed en aantrekkelijk werknemersklimaat. Naast de overheid, hebben vooral de medewerkers het bedrijf door een moeilijke periode gesleept.
Lees het volledige jaarverslag van GVB over 2021 hier.