Op 16 mei is de ‘What the BLIEP’ campagne van GVB gestart met de boodschap instappen = inchecken. Deze campagne moet leiden tot meer betalende reizigers in het OV.
Waarom deze campagne?
Niet betalende reizigers hebben we in het OV altijd al wel gehad. Maar sinds corona is het verergerd en lijkt de nieuwe norm ‘niet betalen voor het OV normaal’. De redenen hiervoor zijn zowel onbewust als bewust maar ook praktisch. Met een campagne willen we onze reizigers ervan bewust maken dat niet betalen voor je reis asociaal is. Het is normaal om altijd in te checken voor je reis. Ook is de campagne een steuntje in de rug voor bestuurders, conducteurs en controleurs bij het aanspreken van reizigers die niet inchecken voor hun reis.
Het doel is 1,5 miljoen minder derving, doordat niet incheckende reizigers, gemeten in 2022, weer gaan inchecken voor hun reis.
Doelgroep
De campagne is gericht op alle reizigers van GVB. Daarbij realiseren we ons dat bepaalde, bewust niet betalende reizigers, zich niet laten sturen. Dus de focus ligt op de volgers, reizigers die “kuddegedrag” vertonen.
Reizen zonder te betalen komt overal voor en in alle leeftijdscategorieën. Wel zien we verschillen qua tijdstip, locatie en of er wel of niet een conducteur of ander servicepersoneel aanwezig is. We hebben in november 2022 een telling gedaan, deze herhalen we in juni en november. Opvallend is dat het aantal niet betalende reizigers vooral groot is op open en gekoppelde tramlijnen en metro’s.
We zien grotere concentraties opengetrapte poortjes en reizigers zonder geldig vervoerbewijs bij metrostations in de buurt van scholen.
De reden waarom, en de manier waarop mensen reizen zonder te betalen, verschillen per persoon. Samen reizende scholieren willen nog wel eens baldadig zijn en elkaar opjutten om poortjes open te trappen. Inmiddels zijn de servicedeuren op de meeste ondergrondse metrostations gesloten en zijn de noodkoppen verwijderd. Daar waar de servicedeuren uit veiligheidsoverwegingen niet dicht mogen, zijn de deuren verzwaard met een kleefmagneet waardoor intrappen aanzienlijk moeilijker gaat.
“What the bliep’ campagne
Instappen = inchecken
In- en uitchecken is normaal gedrag. Instappen = inchecken. Reizen zonder te betalen is dat niet. Vanuit de gedragstheorie weten we dat mensen zich willen aanpassen aan sociale normen en daarom willen we laten zien dat betalen voor je reis de enige sociale norm is. Plus: het is super simpel om in en uit te checken. Het kan gewoon met je betaalpas. We benoemen dat gemak. Zo ontkrachten we smoesjes en excuses om niet te betalen voor je reis.
Preventie en aanpak
Handhaven helpt natuurlijk. We werken daarbij nauw samen met gemeente(s) en politie (TOV). Maar we kunnen niet overal en altijd zijn, en bovendien lost handhaving de problematiek niet helemaal op. Het is voor een groot deel een mentaliteitsprobleem. We geven daarom ook preventieve voorlichting op middelbare scholen en we bezoeken scholen als er klachten zijn, dat laatste gaat in combinatie met handhavingsacties.
We weten dat de mate van zichtbaarheid van GVB medewerkers een belangrijke rol speelt bij het betalen voor OV. We zetten ze dus in op plekken waarvan we weten dat er grotere concentraties niet betalende reizigers zijn. Bijvoorbeeld instapbegeleiding op lijn 26. En we hebben een pilot lopen waarbij re-integrerende collega’s vanuit Bureau Tijdelijk werk, in worden gezet als hosts op tram 25 en 26. Het idee is om dit later uit te breiden naar de open lijnen.
We willen het reizen met het OV ook makkelijker maken met de introductie van de nieuwe betaalmogelijkheden zoals betalen met de betaalpas en de barcodeticket via Gappie. Op deze manier is betalen voor de reis eenvoudiger en makkelijker geworden.
Dilemma
Als een reiziger instapt maar niet incheckt is de rol van bestuurder en conducteur om de reizigers actief en de-escalerend aan te spreken en te adviseren te betalen met OVpay of een ticket via een van de apps te kopen. Als de reiziger toch gaat zitten zonder te betalen dan is dat de keuze en verantwoordelijkheid van de reiziger. Ondertussen kan de bestuurder via de verkeersleiding om hulp van handhaving worden gevraagd voor het oplossen van het betaalprobleem.
Dit is een dilemma. Een bestuurder/conducteur kan mensen aanspreken en adviseren te betalen met bankpas of een ticket via de app te kopen. Als een reiziger dit weigert kan de bestuurder besluiten handhaving op te roepen voor assistentie. Afhankelijk van de situatie kiest hij in afwachting van handhaving, ervoor om door te rijden of om het voertuig stop te zetten. Dat is een lastige beslissing, waarbij zowel veiligheid als de belangen van de overige reizigers worden meegewogen.